مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اگر فیلم «آقای هالو» را دیده باشید حتماً بیابانهایی که هنرپیشه اصلی فیلم قصد خریداری آن را داشت را به خاطر دارید، که الآن بخشهایی از همین سرزمینی شده که من و تو در حال حاضر، نشسته ایم، کار می کنیم، درس می خوانیم و در نهایت زندگی می کنیم، در قوطی کبریتهایی که هم اکنون جای خود را به آن زمینهای وسیع داده. اما تهران سه دهه پیش کجا و الآن کجا؟ رشد بی رویه جمعیت به دلیل مهاجرت به تهران و در پی آن ناهمگونی فرهنگی و عدم برنامه ریزی صحیح و دهها مورد دیگر کلان شهر تهران را با مشکلات فراوان روبرو ساخته است.
تهران برخلاف اغلب شهرهای بزرگ دنیا در کنار رودخانه به وجود نیامده به همین دلیل بخشی ازآب موردنیاز از نقاط دوردست و رودخانه های اطراف تأمین و منتقل می شود تا سال ۱۳۰۶ آب شهر توسط ۲۶ رشته قنات با مجموع آبدهی حدود ۷۰۰ لیتر در ثانیه تأمین می شد. دراین سال عملیات احداث کانال انتقال آب رودخانه کرج به تهران آغاز شد. این کانال که ۵۳ کیلومتر طول داشت و آب را از روستای بیلقان کرج به جمشید آباد تهران منتقل می کرد طی ۴ سال احداث شد و با توجه به اینکه ۲۰ کیلومتر از این کانال سرپوشیده و بقیه روباز بود لذا احتمال آلودگی و تلف شدن آب وجود داشت. از طریق این کانال مقدار ۵۳ سنگ به عنوان حق آبه و مقداری هم به عنوان سهمیه نه هشتادو چهارم به آب تهران افزوده شد و به این ترتیب جمعاً قریب به یکصد سنگ (حدود ۱۶۰۰ لیتر در ثانیه) آب توسط جویها در شهر توزیع و به آب انبارهای منازل انتقال می یافت.
در سال ۱۳۲۹ طرح اولیه لوله کشی تهران برای جمعیتی معادل نهصدهزار نفر به مرحله اجرا درآمد و دو خط لوله فولادی به قطر ۴۰ اینچ و با ظرفیت ۲۴۲ هزار مترمکعب در شبانه روز برای انتقال آب از آبگیر بیلقان به اولین تصفیه خانه تهران (جلالیه ) درنظر گرفته شد.بهره برداری از خط اول خطوط لوله فولادی و تصفیه خانه جلالیه در سال ۱۳۳۴ آغاز شد. همچنین درسال ۱۳۳۳ به منظور مهار بارشهای آسمانی ، مطالعات ساخت سد امیرکبیر در ۴۰کیلومتری شمال غربی تهران (از آبگیر خرسنگ کوه) درحوالی کیلومتر ۲۳ جاده کرج به چالوس نزدیک به روستای واریان آغاز شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

جایگاه اقتصاد آب

شبکه آب و فاضلاب کشور هر سال به ده هزار کیلومتر بازسازی نیاز دارد و همچنین ۲۷ هزار کیلومتر شبکه فاضلاب در حال از بین رفتن است که نیاز به تعمیر و نگهداری دارد.
به‌راستی برای حفظ و نگهداری و استفاده اصولی از آب چه کرده‌ایم و چه می‌خواهیم انجام دهیم؟ شهر تهران نزدیک به ۹۲۰۰ کیلومتر شبکه دارد که هر سال باید حداقل چهارصد کیلومتر آن بازسازی شود. با توجه به اینکه سال‌ها است این حرکت به تأخیر افتاده در حقیقت نیمی از این شبکه نیاز به تعمیر و بازسازی دارد.
● چه برنامه و هدفی برای نجات آب داریم؟
با توجه به بحران‌های خشکسالی در چند ساله اخیر، اهمیت عرضه تقاضا و نگهداری آب برای کلیه دست‌اندرکاران روشن گردیده است ولی تا رسیدن به سر منزل مقصود فاضله بسیار است. الگوبرداری غلط از روش‌های کشورهای صنعتی بدون توجه به شرایط اقلیمی ما را سر در گم کرده و به بیراهه خواهد برد.
شرکت‌های آب و فاضلاب با توجه به مشکلات عمده‌ای که از نظر کمیت و کیفیت آب دارند با حجم ثابت آب در حوضه‌های آبریز مواجه هستند و جهت تأمین و توزیع آب با ضرر و زیان عمده‌ای مواجه گردیده‌اند و با تصمیمات اشتباه برخی از مدیران دامنه اشتباهات وسیع‌تر شده و این شرکت‌ها با بحران‌های اقتصادی روبه‌رو هستند.
اقتصاد آب کمیت و کیفیت مدیریت آب را به یکدیگر پیوند می‌دهد و باعث به چالش کشیدن سیاستگذاری‌هائی که بر روی منابع آب و مدیریت تقاضا و مصرف وجود دارد و چگونگی تخصیص و توزیع اصولی آن را فراهم می‌کند، می‌شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

ضرورت تغییر در قوانین و مقررات آب

در هر كشور قوانین و مقررات آب با توجه به سیستم های متفاوت حقوقی و شرایط جغرافیایی ، مذهبی ، عادات، آداب و رسوم و مقتضیات ویژه آن به وجود آمده است. الگو برداری و استفاده از تجارب دیگر كشورها منوط به تطبیق نیازمندی های خاص خود در این خصوص می باشد كه نباید نادیده گرفته شود.منتسكیو دانشمند فرانسوی در این رابطه می گوید: قوانین سیاسی و مدنی باید در همان كشوری كه وضع می گردد به موقع اجرا گذارده شود، زیرا اگر قوانین یك كشور را برای كشور دیگری به اجرا گذاریم باید یك انطباق واقعی با خصوصیات و نیازمندی های كشور دوم وجود داشته باشد.بر پایه همین ملاحظات است كه استفاده از یك قانون كلی و جهان شمول نمی تواند به عنوان یك نمونه به مورد اجرا گذارده شود زیرا تجربیاتی كه در یك كشور مفید و مطلوب است، برای دیگر كشورها بدون توجه به نیازمندی های محل، آداب و رسوم ،‌شرایطی اقلیمی، جغرافیایی و مذهبی آنان مطلوب نخواهد بود.
ضرورت وضع قانون منطبق با ازدیاد نیازمندیها:
در گذشته درخواست و احتیاج مصرف آب نسبت به آبی كه عرضه می شد خیلی كمتر بود. از این رو اگر مجازات یا تخلفی هم صورت می گرفت شامل حال افرادی می شد كه به مصارف آب و تاسیسات دیگری خسارت وارد می كردند یا اینكه مقررات این مصارف و تاسیسات را زیر پا می گذاشتند. در چنین موقعیتی صرفنظر از این كه با یك مدیریت اجرایی مصارف را تحت نظر درآورند، قوانین و مقررات آب صرفا به منظور تشویق مصرف كنندگان ایجاد می شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روش های مقابله با بحران آب

روش های مقابله با بحران آب بحران حادثه ایست که به طور طبیعی ویا به وسیله بشر، به طور ناگهانی ویا به صورت فزاینده به وجود آید که برای برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، اساسی و فوق العاده می باشد.
●شرایط پس از وقوع بحران
• اوضاع پس از حوادث غیر مترقبه واقعاً پیچیده است، پس از حادثه جامعه با انبوهی از مشکلات روبرو است و نیاز به اتخاذ تصمیمات فوری دارد و چنانچه تصمیمات صحیح نباشد نه تنها موجب التیام دردهای مردم نشده بلکه عوارض و مشکلات اجتماعی در پی خواهد داشت عمده ترین شرایط پس از حوادث غیر مترقبه عبارتند از:
• فشار های اجتماعی و سیاسی
• پیچیدگی اوضاع
• کمبود اطلاعات و عدم اطمینان از صحت داده ها
• بلاتکلیفی در اختیار سازمان های درگیر
• شتاب در تصمیم گیری و اجرای اقدامات لازم جهت بازگشت به وضعیت عادی
‌●تعریف واکنش بحران:
• واکنش یا عکس العمل بحران عبارتست از مجموعه عملیاتی که به وسیله ی سازمان های دولتی، خصوصی و مردمی در مقابله با بحران جهت تقلیل خسارت و ضایعات، عادی سازی شرایط و باز گرداندن به حالت قبل از بحران انجام می گیرد و این عملیات ممکن است با هشدار عامل تهدید کننده و یا بدون هشدار آغاز گردد.
• اجرای عملیات در شرایط بحران همواره با ریسک زیاد می باشد وافراد درگیر با شرایط بحرانی در معرض انواع خطرها قرار دارند. لذا دقت، اعتمادبه نفس با آرامش، تحمل سختی ها و شهامت لازمه ی عضویت در تیم های عملیاتی کمیته ی بحران می باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آلودگى آب و خطرات ناشی از آن

آب به مفهوم شيميائى هرگز خالص نيست و انواع ناخالصى‌ها را چه به‌صورت تعليق يا حل شده دارد. اين ناخالصى‌ها عبارتند از گازهاى حل‌شده (مانند هيدروژن سولفيد، کربن دى‌اکسيد، آمونياک و ازت)، مواد معدنى حل شده در آب (مانند نمک‌هاى کلسيم و منيزيوم و سديم)؛ ناخالصى‌هاى معلق (مانند خاک‌رس، شن، گل، لجن) و گياهان و جانوران ريزبيني. ناخالصى‌هاى ناميرده انواع طبيعي گرفته شده از جوّ، حوزه‌ٔ آبخيز و خاک مى‌باشند. جنبهٔ وخيم‌تر آلودگى آب ناشى از کارهاى آدمي، مانند شهرنشينى و صنعتى‌شدن است.
خطرات شیمیائی آلودگی آب
خطرهای زیست‌شناختی آلودگی آب
انواع آلودگى آب
الف- گندآب که عوامل زندهٔ بيمارى‌زا و مواد آلى تجزيه نشدنى دارد
ب- زباله‌هاى صنعتى و بازرگاني، که عوامل سمّى از املاح معدنى گرفته تا ترکيبات شيميائى آلى پيچيدهٔ صناعى هستند
ج- آلاينده‌هاى کشاورزي، شامل کودها و آفت‌کش‌ها
د- آلاينده‌هاى فيزيکى مانند گرما (آلودگى گرمائي) و مواد پرتوزا

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

در استخر شنا امکان انتقال و یا شیوع بیماری‌های چشم، گوش، دستگاه تنفسی، عفونت‌های جلدی، بیماری‌های گوارشی و بیماری‌های مجاری ادرار به‌طور مستقیم و یا غیرمستقیم در بین شناگران وجود دارد. به‌ویژه این بیماری‌ها در شرایط اپیدمیولوژیک زمانی‌که آب گندزدائی نشود و مواد گندزدای از درجه مؤثر و مفید برخوردار نباشد، به‌وجود می‌آیند. مهم‌ترین و محتمل‌ترین بیماری‌های قابل انتقال از طریق استخر عبارتند:
۱. بیماری‌های داخلی و غالباً بیماری‌های دستگاه هاضمه مانند حصبه، اسهال آمیبی، وبا، شبه حصبه، اسهال باسیلی، ژیاردیا و بیماری‌های انگلی و در مواردی هپاتیت‌ها.
۲. بیماری‌های تنفسی مانند: سرماخوردگی و گلودردهای عفونی.
۳. بیماری‌های عفونی همچون: عفونت‌های چشم، گوش، حلق، بینی و قارچ‌های شناگران، درماتیت‌ها و در استخرهای مربوط به بانوان احتمال ابتلاء به بیماری‌های عفونت‌های مجاری ادراری و تناسلی.
۴. بیماری‌های جلدی و پوستی مانند: قارچ کچلی، زردزخم، اگزما و خارش انگشتان پای شناگران.
آب استخر نه تنها دریافت کننده مواددفعی بدن نظیر آب بینی، بزاق دهان، عرق و چرک بدن هست، در مواردی که ضوابط دوش گرفتن قبل از شنا به‌دقت رعایت نشود آثار مواد دفعی، پوست مرده، آلودگی‌های دیگر روی پوست وارد آب خواهند شد. چنانچه آب استخر از تصفیه و گندزدائی مناسب برخوردار نباشد، به تدریج از کیفیت بهداشتی آن کاسته شده سلامتی شناگران را به مخاطره می‌اندازد.
توصیه‌های بهداشتی: آموزش نکات بهداشتی همه مراجعین به استخرها جهت به‌کارگیری اطلاعات ارائه شده تنها ضامن پیشگیری از انتشار بیماری‌های کانون آبی، به‌ویژه استخرهای شنا است. در این زمینه قوی‌ترین انگیزه‌ای که انسان به‌طور غریزی و ناخودآگاه، رفتار و عادات خود را براساس آن تنظیم می‌کند تأمین و حفظ سلامتی و به تبع آن توانائی، جوانی، زیبائی و شادابی خویشتن است. باید در پیام‌های آموزشی افراد طوری ترغیب شوند که احساس کنند با عمل به آنها پاداش خود را که همان حفظ سلامتی است دریافت می‌کنند. بین این دو پیام زیر تفاوت بسیار محسوس است: ”ورود شناگران به استخر بدون دوش گرفتن ممنوع“ یا ”شناگران عزیز! قبل از ورود به استخر با آب گرم و صابون بدن خود را به دقت بشوئید تا دچار عفونت چشم و گوش نشوید“.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آلودگی آب هادر ایران

مرز شمالی کشور پهناور ما را آب های دریای خزر و مرز جنوبی آن را آب های خلیج فارس تشکیل داده است. که هزاران سال پیش علاوه بر استفاده برای رفت و آمد و حمل و نقل دریایی از نعمت های فراوان خدادادی در آنها ، نظیر انواع و اقسام ماهیهای لذیذ و میگو و به ویژه خاویار معروف دریای خزر برای تغذیه استفاده می شود. اما متاسفانه هر دوی این آب ها به علل و عوامل مختلف آلوده شده اند و آلودگی آن نیز روز به روز افزایش پیدا می کند.
● دریای خزر :
شرایط زیست محیطی دریای خزر بسیار نا مطلوب است . چون این دریا بر عکس همه دریا ها که راهی به سوی آب های آزاد دارند ، بسته است . و چون با تمام وسعتش در محاصره خشکی قرار گرفته ، هر روز آلودگی بیشتری به آن اضافه می شود . این آلودگی ها ، تنوع زیادی دارند که از آلاینده های نفتی از چاه های فراوان نفت اطراف آن و غرق شدن کشتی نفت کش جمهوری اسلامی ایران (آذربایجان) در پاییز ۱۳۸۱ گرفته تا سموم کشاورزی و فلزات سنگین و مواد شیمیایی پخش شده از صنایع از طریق رودخانه های اورال ، ولگا ، ارس و فاضلاب های بنادر و شهری اطراف این دریا که همگی فاقد تصفیه خانه هستند تشکیل یافته است.
بدیهی است که نشت آلودگی های هوا و باران های اسیدی نیز به آن افزوده می شود. آلودگی آب دریای خزر و صدمات وارده بر نظام زیستی آبزیان باعث شده که از تعدادماهیها و گیاهان آبزی کاسته شود . بستر دریای خزر که روزی پوشیده از گیاهان زیبای دریایی بوده ، امروزه درر بعضی از بخش ها خالی از هر گونه موجود زنده گیاهی یا جانوری می باشد.
لایه های آلودگی در کف دریا روی هم انباشته شده است و لجن نفتی را بر طبق بررسی هایی تا ۵/۱ متر تشکیل داده است. و این مناطق را مناطق مرده می نامند چون خالی از زندگی است و گیاهان در آن رشد نمی کنند و جانوران می میرند. لجن های نفتی حتما گورستان بزگی از ماهیان و آبزیان شده است.
امضاء سند کنواسیون محیط زیست دریای خزر به کمک سازمان های بین المللی ، زیست محیطی را برای حفظ اکوسیستم این دریا به همراه داشت. خانم دکتر ابتکار ریاست سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران طی یک مصاحبه مطبوعاتی « کنوانسیون تهران » را آغازی برای نجات دریای خزر قلمداد کرد.*
● خلیج فارس :
آب های خلیج فارس که با شروع حمل و نقل توسط کشت های نفتکش و آمد و شد روز افزون کشتی های باری موتوری ، آلودگی آن آغاز شد در جریان دو دهه اخیر به علل و حوادثی که متعاقبا به آن اشاره خواهد شد ، شدیدا آلوده شده و نظام زیستی آن آسیب دیده است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

خالص کردن آب - پالايش آب به مقدار زياد

پالايش آب به مقدار زياد، مانند تأمين آب مناطق شهري، در چند مرحلهٔ عمده انجام مى‌گيرد:
انبار کردن (Storage)
آب از منبع اصلى در انبار طبيعى و يا مخزن مصنوعى نگهدارى مى‌شود. نگهدارى آب ذخيره‌اى از آن است که آلودگى بعدى در آن روى نمى‌دهد. در نتيجهٔ انبار کردن آب به مقدار قابل ملاحظه‌اى خالص مى‌شود، اين را پالايش طبيعى مى‌گويند و مى‌توان از سه ديدگاه به آن نگريست:
۱. از نظر فيزيکي، تنها با نگهدارى آب در انبار کيفيت آب بهبود مى‌يابد زيرا در مدت ۲۴ ساعت به‌علت قوهٔ ثقل نزديک به %۹۰ ناخالصى‌هاى معلق در آب ته‌نشين، و آب زلال‌تر مى‌شود. با اين عمل نفود نور به درون آب بيشتر و سبب کاستن از کارهاى مربوط به پالايه‌ها مى‌شود.
۲. از نظر شيميائي، در ضمن نگه‌داشتن آب در انبار برخى دگرگونى‌هاى شيميائى هم روى مى‌دهد، ميکروب‌هاى هوازى با کمک اکسيژن محلول آب مواد‌ آلى موجود در آب را اکسيده مى‌کنند، در نتيجه آمونياک آزاد موجود در آب کم، و نيترات‌هاى آب زياد مى‌شوند.
۳. از نظر زيست‌شناختى، در ضمن نگهدارى آب در انبار شمار ميکروب‌هاى آن بسيار کم مى‌شود. عوامل زندهٔ بيمارى‌زا کم‌کم مى‌ميرند. با انبار کردن آب رودخانه در ۷-۵ روز اول تا ۹۰% ميکروب‌هاى آن کم مى‌شوند. اين يکى از مهم‌ترين مزاياى انبارکردن آب است. بهينه مدتِ نگاهدارى آب رودخانه در انبار نزديک به ۱۰ تا ۱۴ روز است و اگر از اين بيشتر نگهداشته شود احتمال رشد گياهانى مانند جلبک‌ها وجود دارد. اين جلبک‌ها در بدبو و بَدرنگ‌ کردن آب سهيم هستند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب