مرجع تخصصی آب و فاضلاب

چاه‌هاى لوله‌گذارى شده یک منبع مطمئن تأمین آب در بسیارى از بخش‌هاى کشور هستند. آب این چاه‌ها از نظر میکروب‌شناختى سالم، و خود نیز در مقایسه با دیگر منابع تأمین آب ارزان‌تر هستند. چاه‌هاى کم‌عمق لوله‌گذارى شده یا چاه‌هاى موتوردار بزرگ‌ترین منبع تأمین آب در مناطق روستائى شده‌اند. این نوع چاه‌ها شامل لوله‌اى (به‌طور معمول از جنس آهن گالوانیزه) است که در طبقهٔ آبده فرو برده مى‌شود و به‌وسیلهٔ یک صافى (سوپاپ) در ته چاه و یک تلمبهٔ دستى در سر چاه نصب مى‌شود. یک سکوى بتونىِ آب‌بند هم باید ساخته شود که پیرامون آن آب‌رو داشته باشد. باید تا فاصلهٔ پانزده متر اطراف چاه عارى از هر گونه آلودگى از زباله‌هاى مایع یا جامد باشد. تلمبهٔ دستى باید همواره در حال آماده به‌کار باشد. عمر چاه‌هاى لوله‌گذارى شده در همه‌ جا یکسان نیست و برحسب نوع صافى داخل چاه (که اصطلاحاً سوپاپ مى‌نامند). کیفیت آب زیرزمینى و طبیعت خاک، در جاهاى مختلف عمر متفاوت دارد، به‌طور متوسط ممکن است چاه پنج تا ده سال عمر کند، در بعضى موارد این چاه‌ها حتى پس از سى سال هم ‌به‌طور رضایت‌بخش کار کرده‌اند. هر گاه لوله و سوپاپ چاه خراب شود آن را بیرون آورده و یک سوپاپ نو به‌جاى آن کار مى‌گذارند و دوباره به اندازهٔ لوله و سوپاپ بیرون آورده شده کار خواهد کرد.

 

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

چاه بهداشتى چاهى است که در محل مناسب حفر شود، ساختمان آن خوب باشد و در برابر آلودگى محافظت شود و بازده آن آب سالم تأمین کند. نکات زیر را هنگام ساختن یک چاه بهداشتى باید در نظر گرفت:

 

- محل استقرار: نخستین مرحلهٔ ساختن چاه انتخاب محل مناسب است. اگر قرار باشد از آلودگى میکروبى جلوگیرى و پرهیز شود نباید چاه کمتر از ۱۵ متر با منبع احتمالى آلودگى فاصله داشته باشد. باید چاه در سطحى بالاتر حفر شود تا از آلودگى احتمالى محفوظ باشد. فاصله‌ٔ بین چاه و خانه‌هاى مصرف‌کنندهٔ آب آن هم باید در نظر گرفته شود. اگر محل حفر چاه دور باشد ممکن است مردم از آن استفاده نکنند، و از این‌رو توصیه مى‌شود چاه در محلى قرار داشته باشد که هیچ‌یک از مصرف‌کننده‌ها بیش از صد متر با آن فاصله نداشته باشند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مس در آبهای آلوده نشده و طبیعی به‌ندرت یافت می‌شود. هر چند گاهی نشانه‌هایی از آن در آبهای سبک اسیدی مناطق مردابی قابل تشخیص می‌باشد. نمک‌های مس برای کنترل رشد جلبکها در مخازن آب به‌کار می‌روند و در نتیجه، این منبعی برای ورود مس در آبهای سطحی به‌شمار می‌آید. مقدار 5/0 میلی‌گرم در لیتر نمک مس را به‌عنوان دوز اولیه و 1 تا 2 میلی‌گرم در لیتر به‌عنوان دوز بعدی به مدت یک روز به‌کار می‌برند.‌

 

مسی که معمولا در آب مصرفی‌ خانه‌ها پیدا می‌شود، از خورندگی مس و آلیاژهای آن که به‌عنوان لوله و اتصالات آن مصرف دارد، ناشی می‌گردد. مس به‌عنوان یک عنصر اصلی در غذای انسان به‌شمار می‌آید، ولی در غلظت‌های بیش از 20 میلی‌گرم در لیتر برای سلامتی انسان مضر می‌باشد. مس با غلظت حدود 1 میلی‌گرم در لیتر یا کمتر در آبهای جاری می‌تواند در اتصالات لوله‌های آب منازل با ایجاد رنگ سبز رسوب نماید. میزان خورندگی فولاد گالوانیزه با حضور یک میلی‌گرم در لیتر می‌تواند افزایش یابد و مقدار 02/0 میلی‌گرم در لیتر آن می‌تواند در ظروف آلومینیومی ایجاد سوراخ نماید. رهنمود سازمان بهداشت جهانی (2006) برای مس در آب آشامیدنی 2 میلی‌گرم در لیتر است. طبق مقررات مجمع اروپائی مقدار مس 01/0 میلی‌گرم در لیتر برای آبهای تصفیه شده می‌باشد. ولی تا میزان 3 میلی‌گرم در لیتر برای آبهایی که به مدت 12 ساعت در لوله‌های مسین قرار گرفته باشند، مجاز است و بیش از این مقدار مسائلی چون مزه (قابض)، خورندگی و ایجاد رنگ سبز به دنبال خواهد داشت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

از حدود یک صد سال پیش که رابطه بین اثر باکتریها و میکروبهای بیماریزا در واگیری و شیوع بیماریها آشکار گشت، انسان به فکر پاکسازی آبهای آلوده افتاد به عبارت دیگر فن تصفیه‌ی آب و فاضلاب در روند تصفیه امروز خود بیشتر در اثر پیشرفت علم زیست شناسی و پزشکی به وجود آمده است. پرداختن به این فن از آنجا شروع گشت که به تدریج برای جلوگیری از آلوده شدن منابع طبیعی آب وبه ویژه رودخانه‌ها، ورود فاضلاب به این منابع ممنوع اعلام گردید این جلوگیری‌ها نیاز به تصفیه‌ی فاضلاب وتکامل روش‌های آن را ایجاب نمود. با گذشت زمان وبه ویژه پس از جنگ جهانی دوم درنتیجه توسعه شهرها وصنایع، خطر آلودگی محیط‌زیست ودر نتیجه نیاز به تصفیه‌ی فاضلاب با شدت بی سابقه‌ای افزایش یافت و همزمان با آن روش‌های بسیاری برای تصفیه‌ی فاضلاب پیشنهاد و به کار گرفته شد.

روشهای تصفیه‌ی فاضلاب در ابتدا به منزله پاسخی به نگرانی بهداشت عمومی و شرایط ناشی از دفع فاضلاب در محیط‌زیست به وجود آمدند. با بزرگ شدن شهرها و محدودیت زمینهای دردسترس برای تصفیه و دفع فاضلاب که بیشتر به صورت آبیاری و در کل روشهای رایج در اوایل قرن بیستم انجام می‌شد این موضوع اهمیت یافت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

عوامل بیولوژیکی مثل انواع عوامل بیماری زایی که در آب ممکن است وجود داشته باشد.در تصفیه خانه های متعارف، آب آشامیدنی یا Potable water که در اختیار مردم قرار می گیرد، تصفیه می شود. این سیستم تصفیه ، آلودگی های فیزیکی آب را خیلی خوب کنترل می کند. عوامل میکربی را هم در حد قابل قبولی مرتفع می کند. متأسفانه آلودگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ های خطرناک شیمیایی که به شکل محلول در آب هست، در سیستم متعارف تصفیه ی آب، حذف نمی شود یا به مقدار کافی و در حد مطلوب نیست. بزرگ ترین مشکل که در دنیای امروز در مورد بهداشت آب شرب وجود دارد، آلودگی های شیمیایی است. آلودگی فیزیکی و میکربی کار نسبتاً ساده ای است. سیستم متعارف تصفیه با فرآیندهای ساده ای مثل انعقاد و لخته بندی، ته نشینی، فیلتراسیون، هوادهی و گندزدایی، انجام می گیرد ولی آلودگی های شیمیایی مثل نیترات و نیتریت می تواند در آب خیلی مسأله ساز باشد. مثلاً نیتریت در داخل خون به جای اُکسی هموگلوبین، نیتروکسی هموگلوبین درست می کند چون میل ترکیبی نیتریت با هموگلوبین بیش تر از اکسیژن است و باعث می شود اکسیژن به بدن نرسد. این حالت بیش تر در بچّه های کوچک اتفاق می افتد که باکتری های نیترات زدا (ِDenitri fiers) در معده شان رشد می کند، به خاطر این که هنوزPH معده ی آن ه  آن چنان اسیدی نیست. در این شرایط نیترات در معده ی کودک به نیتریت تبدیل می شود و در اثر ترکیب با هموگلوبین خون، مانع جذب اکسیژن شده و باعث یک نوع خفگی شیمیایی می شود. در این حالت بافت های دور دست بدن مثل دست و پا کبود می شود و کم کم سلول‌‌ های بدن بچه را خفه می کند و منجر به مرگِ دردناک و ناجوری می شود. چون خفگی شیمیایی باعث تیرگی بدن می شود، به این بچه ها Blue Babies یا بچه های کبود شده می گویند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

هر وقت سخن از آب آلوده به میان آید، به دنبال آن کلمه بیماری نیز به ذهن راه می یابد. آلودگی آب چه به صورت آلودگی بیولوژیک (وجود میکروب های بیماری زا)، چه به صورت آلودگی شیمیایی (به همراه داشتن عناصر و ترکیبات زیان آور شیمیایی) و چه به صورت های دیگر سبب ایجاد بیماری ها و اختلالات متعددی در انسان می گردد.

تاریخ بهداشت عمومی مملو از نشانه های غم انگیزی است از همه گیری ها و تلفات بی شمار ناشی از بیماری ها که آب آلوده در ایجاد آن ها نقش اساسی داشته است.

آب در انتقال و انتشار بسیاری از بیماری های میکروبی، ویروسی و انگلی نقش عمده ای بر عهده دارد. از بیماری های عفونی روده ای می توان حصبه، وبا و اسهال خونی را نام برد که انسان به وسیله آب آلوده به آن مبتلا می شود.

آب آلوده به راه های زیر می تواند سبب انتقال بیماری ها گردد:

 

الف) مستقیم

آب به طور مستقیم در انتقال بعضی از بیماری ها دخالت دارد. منظور از انتقال بیماری به طریقه مستقیم آن است که عامل ایجاد کننده بیماری از طریق مدفوع و ادرار یا راه های دیگر وارد آب می شود و آب را آلوده می کند. با آشامیدن چنین آبی یا تماس با آن، عامل بیماری به طور مستقیم وارد بدن شخص سالم شده و او را بیمار می کند. مهم ترین بیماری هایی که از این طریق انتقال می یابند عبارتند از: حصبه، وبا، انواع اسهال های میکروبی و آمیبی، یرقان عفونی، فلج اطفال.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آب معدنی مزایای بیشتری دارد یا آب لوله کشی؟! شاید برای برخی مصرف‌کنندگان این سوال پیش آید که آیا واقعا آب معدنی مزایای بیشتری نسبت به آب لوله‌کشی دارد؟
آب معدنی از جمله نوشیدنی های گوارایی است که خصوصا خنک آن در روزهای گرم سال از طرفداران زیادی برخوردار است. این نوشیدنی که در قالب قوطی های پلاستیکی به بازار عرضه می شو...د، در میان افراد چنان جایگاهی پیدا کرده که گاهی برخی خانواده ها برای مصرف روزانه به جای آب لوله کشی از آب معدنی استفاده می کنند.
آب معدنی همان آب چشمه است که با عبور از طبقات و لایه های کوه ها به طور طبیعی تصفیه شده و هنگامی که به سطح زمین می رسد، به جوش و خروش درمی آید و هوا و اکسیژن فراوانی را دریافت می کند. این آب به دلیل املاح معدنی نظیر کلسیم، منیزیم، سدیم و پتاسیم دارای طعم و مزه بهتری نسبت به آب لوله کشی است و می تواند تا حدودی تامین کننده نیازهای بدن باشد. البته از آنجا که سدیم حضور قوی در اغلب آب های معدنی دارد، مصرف زیاد آن برای کسانی که دچار فشار خون هستند، کمتر مناسب بوده یا اصلا توصیه نمی شود.
معمولا برای ضدعفونی کردن این نوع آب ها از روش کلر زدن استفاده نمی شود و در عوض از روش های فیلتراسیون، ضدعفونی کردن با ازن و اشعه مادون قرمز استفاده می شود که احتمال دارد در هنگام کاربرد نامناسب برخی اشعه ها، ترکیبات مضر بطری به درون آب منتقل شده و زمینه افت املاح آب را فراهم سازد.
از طرفی نوشیدن همیشگی و دائم آب های معدنی به سبب وجود نیترات، نیتریت، سرب، کادمیوم و جیوه برای سلامتی زیان بخش هستند لذا با توجه به این که دریافت نیترات و نیتریت از طریق استفاده از غذاهای حاضری معمولا در رژیم غذایی افراد بالاست و همچنین به دلیل آن که برخی از این آب ها بویژه انواعی که از آب های پایین دست تهیه می شوند، در معرض آلوده شدن به فاضلاب، انواع کودها و آفت کش ها و نیز فلزات سنگین هستند، لذا مصرف زیاد آب معدنی توصیه نمی شود. نکته دیگر آن که درصد املاح برخی از آب های معدنی بیش از حد نیاز بوده، بنابراین می تواند خطر بروز سنگ کلیه را در افراد مستعد افزایش دهد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

و من الماء کل شیء حی
همه اشیاء از آب زنده‌اند
● مقدمه
الف) همان‌طور که می‌دانید آب بیش از سه‌چهارم سطح کره زمین را پوشانده است. ۲/۹۷ درصد از آب‌های موجود در این سیاره در اقیانوس‌ها و دریاها انباشته شده‌اند، لیکن تنها حدود ۸/۲ درصد از آب‌های موجود قابل شرب می‌باشد. مقدار قابل توجهی از کل آب‌های سطح کره زمین به‌صورت مناطق قطبی، یخچال‌های طبیعی، رطوبت هوا و خاک می‌باشد که عملاً غیرقابل دسترسی است و تنها ۶۲/۰ درصد از آن در رودخانه‌ها جاری بوده و یا به‌صورت دریاچه‌های آب شیرین و منابع زیرزمینی قرار گرفته‌اند و انسان‌ها آب آشامیدنی خود را از این منابع تأمین می‌نمایند.
ب) امروزه این منابع محدود آب شیرین قابل دسترس در معرض انواع آلودگی‌های میکروبی و شیمیائی قرار گرفته‌، و آلاینده‌های فراوانی از طریق فاضلاب‌های صنعتی و کودهای شیمیائی منابع حیاتی انسان‌ها را به‌طور جدی تهدید می‌نماید.
۱) متأسفانه با توسعه تمدن جدید و صنعتی شدن جوامع، فاضلاب‌های صنعتی، مواد سمی، (فلزات سنگین) و آلودگی‌های مضر که برای سلامتی موجود تهدید به حساب می‌آید، از قبیل اسیدیته آزاد، مواد قلیائی، گازهای سمی، مواد رادیواکتیو، میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا، چربی و روغن و ... را وارد آب‌های شیرین قابل دسترس می‌نمایند.
۲) مواد شوینده که در عصر ما بسیار توسعه یافته و حجم وسیعی را تشکیل می‌دهد، هر روز و هر ساعت از طریق چاه‌های فاضلاب وارد آب‌های زیرزمینی گردیده و مولکول‌های کربن‌دار حلقوی (هیدروکربورها) موجود در آن که به آسانی قابل استحاله و تغییر نیستند، را وارد آب‌های زیرزمینی می‌گردانند و آلودگی‌ شیمیائی ایجاد می‌نمایند. متأسفانه با تمام تلاشی که به عمل آمده در حال حاضر فقط ۲۵ درصد از پاک‌ کننده‌ها (دترجنت‌ها) در شرایط معمولی تجزیه می‌گردند (جزء انواع تجزیه شونده می‌باشند) و ۷۵ درصد آنها استحاله نمی‌گردد و مولکول‌های حلقوی کربن‌دار آنها شکسته نمی‌شوند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب