مرجع تخصصی آب و فاضلاب

پودرهاى بى‌رنگ‌کننده (Bleaching powder)
پودر بى‌رنگ‌کننده يا آهک کلرينه پودر بى‌شکل سفيد رنگى است که بوى کلر مى‌دهد. نمونهٔ خوب پودر بى‌رنگ‌کننده، ۳۳ درصد 'کلر قابل دسترسي' دارند. وقتى در غلظت‌هاى ۱ تا ۳ درصد استفاده مى‌شود بيشتر ارگانيزم‌ها را مى‌کشد. پودرهاى بى‌رنگ‌کننده، در هند، براى مقاصد بهداشت عمومي، مثل ضدعفونى کردن آب، مدفوع و ادرار کاربرد فراوانى داشته و نيز به‌عنوان خو‌شبو کننده استفاده مى‌شوند. نقطه ضعف پودرهاى بى‌رنگ‌کننده اين است که ترکيبات غير پايدار دارند و در هنگام ذخيره‌سازي، کلر خود را از دست مى‌دهند. فعاليت آن سريع ولى مختصر است. محلول ۵ درصد (۳ تا ۴ قاشق غذاخورى در يک ليتر آب) براى ضدعفونى کردن مدفوع و ادرار مناسب است و ظرف يک ساعت آنها را ضدعفونى مى‌کند.
هيپوکلريت سديم (Sodium hypochlorite)
مانند پودرهاى بى‌رنگ‌کننده اثر مى‌کند ولى از آنها قوى‌تر است و حاوى ۸۰،۰۰۰ تا ۱۸۰،۰۰۰ پى‌پى‌ام (PPM) کلر قابل دسترسى است. هيپوکلريت سديم فلزات را مى‌خورد. محلول تازه درست شدهٔ هيپوکلريت که ۱۰۰ تا ۲۰۰ پى‌پى‌ام کلر قابل دسترسى داشته باشد براى ضدعفونى کردن بطرى شير بچه‌ها توصيه مى‌شود.
قرص‌هاى هالازون (Halazon tablets)
اين قرص‌ها، قرص‌هاى کلر هستند. يک قرص هالازون که حاوى ۴ ميلى‌گرم هالازون مى‌باشد براى ضدعفونى کردن يک ليتر آب ظرف نيم يا يک ساعت کافى است. مزهٔ کلر باقى‌مانده از اضافه کردن تى‌سولفات سديم در شکل قرص‌هائى که حاوى ۵/۵ ميلى‌گرم باشند، به‌طور عادى از بين خواهد رفت.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

شايد بتوان از تحقيقي که در دانشگاه بوفالو روي نانومواد انجام شده است، براي حل قديمي‌ترين مشکل سلامتي بشر، يعني جدا کردن باکتري ها از آب نوشيدني بهره برد.

اندازه مولکول‌هاي آب و ميکروب‌ها در حد نانومتري بوده و در نتيجه نمي‌توان آنها را با چشم غيرمسلح مشاهده کرد. اما در مقياس ميکروسکوپي اندازه اين دو کاملاً باهم فرق دارد. يک مولکول آب اندازه‌اي کمتر از يک نانومتر دارد، در حالي که اندازه برخي از کوچک‌ترين باکتري‌ها به دويست نانومتر مي‌رسد.

حال گروهي از محققان دانشگاه بوفالو با استفاده از پليمر خاصي به نام کوپليمر بلاک، نانوغشاي جديدي توليد کرده‌اند که حاوي حفراتي به قطر 55 نانومتر است. بدين ترتيب مولکول هاي آب مي‌توانند از اين غشا عبور کنند، اما باکتري‌ها اين امکان را پيدا نمي‌کنند.

جاويد رضايف، استاد شيمي دانشگاه بوفالو که رهبري اين گروه را بر عهده داشته است، مي‌گويد اينها بزرگ‌ترين حفراتي هستند که تاکنون با استفاده از کوپليمر بلاک توليد شده‌اند. کوپليمرهاي بلاک ويژگي‌هاي خاصي دارند که موجب مي‌شود اندازه حفرات يکسان باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

پژوهشگران پژوهشگاه مواد و انرژي، با استفاده از نانوبلورهاي هيدروكسي آپاتيت، موفق به حذف فلز کادميم از محلول‌هاي آبي شدند، همچنين اثر سه عامل موثر غلظت اوليه‌ي يون کادميم، جرم ماده‌ي جاذب وpH
محيط را روي فرايند حذف فلز سنگين از آب، بررسي کردند و به نتايج قابل توجهي دست يافتند.

دکتر ايمان مباشرپور، عضو هيئت علمي پژوهشکده‌ي سراميک پژوهشگاه مواد و انرژي، در گفتگو با بخش خبري سايت ستاد ويژه‌ي توسعه‌ي فناوري نانو گفت: «هدف از اجراي اين پژوهش، بررسي امكان استفاده از نانوبلورهاي هيدروكسي آپاتيت به عنوان يك ماده‌ي جاذب در حذف فلزات سنگين از محلول‌هاي آبي بود».

دکتر مباشرپور افزود: «توانستيم رفتار جذب را با تغيير عامل‌هايي نظير تغيير اندازه‌ي بلورهاي هيدروكسي آپاتيت، دما و غلظت اوليه‌ي يون فلزي، جرم ماده‌ي جاذب، سرعت هم‌زدن وpH محلول، مورد بررسي قرار دهيم. براي اين بررسي، از مدل‌هاي ايزوترم جذب لانگمير و فرندليش استفاده کرديم و ظرفيت جذب را با کمک مدل‌هاي كينتيكي اندازه‌گيري کرديم. در ادامه، عامل‌هاي ترموديناميكي مثل انرژي آزاد گيبس سيستم، آنتالپي و آنتروپي فرآيند صورت گرفته را بررسي و اندازه‌گيري کرديم. در نهايت، انرژي فعال‌سازي سيستم جذب را تعيين کرده و امكان استفاده از نانوبلورهاي هيدروكسي آپاتيت را به عنوان يك جاذب مناسب و صنعتي تحقيق کرديم».

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

پژوهشگران به‌دنبال راهبردهاي مختلفي براي بهبود فناوري غشاء آب با استفاده از فناوري نانو هستند. يکي از اين راهبردها استفاده از کانال‌هاي انتقال آب داراي پروتئين آکواپورين است. با اين حال ساخت غشاء‌هاي مناسب براي استفاده در صنعت بسيار دشوار است. اخيرا روشي براي بهينه سازي اين غشاءها و امکان استفاده از آنها در صنعت ارائه شده است.

غشاء‌هاي تصفيه آب انواع مختلفي داشته که در حال حاضر در حال بهبود و توسعه هستند. هيچ غشاءي قادر نيست آب را به‌طور کامل فيلتر کند اما با استفاده از غشاء‌هاي جديد مي‌توان کيفيت آب را بهبود داد.

در پروژه‌اي که توسط کميسيون اروپا سرمايه‌گذاري شده است، محققان از يک ساختار منحصربه‌فرد استفاده کردند. اين ساختار پيش از به‌صورت يک ابداع در حوزه فناوري نانو ارائه شده بود. براي اين کار از غشاء سلولي که در آن کانال هايي از جنس پروتئيني به‌نام آکواپورين استفاده شده بود، الهام گرفتند. از اين کانال‌ها تنها آب خالص قادر به عبور است. غشاء‌هاي فيلتراسيون مختلفي به همراه آکواپورين در اين فناوري استفاده شده است تا بتواند ذرات و پاتوژن‌ها را از آب جدا کند. با اين راهبرد مي‌توان آب را با کارايي بيشتر نسبت به ديگر غشاءهاي موجود در بازار تصفيه کرد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مبحث‌ اول‌ : جايگاه‌ و سير تاريخي‌
الف‌: زمينه‌ مطالب‌

اصولا يكي‌ از مباحث‌ مهم‌ حفاظت‌ از منابع‌ آبي‌ آنست‌ كه‌ بدانيم‌ مالكيت‌ منابع‌ آبي‌ چه‌وضعيت‌ و ساختاري‌ دارد و آيا تعلق‌ اين‌ مالكيت‌ به‌ يك‌ شخص‌ تكليفي‌ را براي‌ مالك‌ در جهت‌حفاظت‌ و حراست‌ بوجود مي‌آورد يا آنكه‌ صرف‌ داشتن‌ مالكيت‌ ايجاد حق‌ و اختيار براي‌ مالك‌ درپي‌ دارد؟

مضافا صرف‌ داشتن‌ حق‌ بهره‌برداري‌ از آب‌ بدون‌ داشتن‌ مالكيت‌ چه‌ آثاري‌ دارد؟

آيا مي‌توان‌ به‌ استناد قاعده‌ فقهي‌ و مشهور اذن‌ در شئي‌ اذن‌ در لوازم‌ آن‌ نيز هست‌ (1).استنباط كرد كه‌ با وجود و تحقق‌ حق‌ بهره‌برداري‌ از منابع‌ آبي‌ لزوما حق‌ حفاظت‌ به‌ بهره‌بردار منتقل‌مي‌گردد؟

از طرف‌ ديگر انواع‌ مالكيت‌ چه‌ تأثيري‌ در ايجاد حفاظت‌ آن‌ دارد و آيا هنگامي‌ كه‌ مالكيت‌منابع‌ آب‌ در اختيار اشخاص‌ حقيقي‌ يا حقوقي‌ از نوع‌ خصوصي‌ باشد، مالك‌ حق‌ حفاظت‌ و حراست‌به‌ تبع‌ مالكيت‌ خود پيدا مي‌كند؟ آيا مي‌توان‌ گفت‌ در مالكيت‌ از نوع‌ ملي‌ يا دولتي‌ وظيفه‌ و تكليف‌بخصوص‌ و ويژه‌اي‌ براي‌ مالك‌ در ممانعت‌ و انجام‌ حفاظت‌ بوجود مي‌آورد؟

بررسي‌ سير تحول‌ مالكيت‌ آب‌ از آن‌ جهت‌ مهم‌ و حياتي‌ است‌ كه‌ براي‌ ما محقق‌ مي‌سازد نوع‌مالكيت‌ اين‌ منبع‌ حيات‌ بخش‌ تا چه‌ ميزان‌ در كشور ما مؤثر بوده‌ است‌، و بديهي‌ است‌ كه‌ جهات‌مختلف‌ اقتصادي‌، حفاظتي‌ بهره‌برداري‌ قابل‌ بررسي‌ هستند. همچنين‌ آثاري‌ مانند: آثار عام‌ مالكيت‌،دعاوي‌ ناشي‌ از مالكيت‌ و قواعد نگهداري‌ از منابع‌ و سرچشمه‌هاي‌ نظام‌ آبياري‌ از اين‌ نظر بيشترمي‌تواند قابل‌ تأمل‌ باشد.

اين‌ امر مسلم‌ است‌ كه‌ با وجود مالكيت‌ خصوصي‌ بر منابع‌ آب‌ طبيعي‌ است‌ كه‌ آثار حفاظت‌ ازآنها مشمول‌ قواعد عام‌ مالكيت‌ خصوصي‌ خواهد بود لكن‌ در صورتي‌ كه‌ مالكيت‌ اين‌ منابع‌ را تابع‌امور عمومي‌(2) قرار دهيم‌ شرايط نگهداري‌ و استفاده‌ و نيز حفاظت‌ مشمول‌ شرايط ويژه‌ اين‌ قواعدخواهد بود.

به‌ جهت‌ آنكه‌ در كشور ما هر دو مرحله‌ مذكور را سپري‌ كرده‌ آثار اجرايي‌ آن‌ بر ما روشن‌ است‌و هر دو مرحله‌ را مي‌توان‌ مورد ارزيابي‌ قرار داد.ليكن‌ از مجموع‌ اين‌ مباحث‌ ما به‌ آثار و انواع‌ مالكيت‌منابع‌ آبي‌ اشاره‌ خواهيم‌ كرد.

محقق :غلامرضا مدنيان‌

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

مهمترين‌ عامل‌ استفاده‌ از آب‌ وجود سلامت‌ و پاكيزگي‌ آبها براي‌ امكان ‌بهره‌مندي‌ معقول‌ و بهينه‌ از آنهاست‌. طبيعي‌ است‌ كه‌ با وجود اين‌ خصيصه‌ است‌ كه‌ مبحث‌ آلودگي‌ آبها از جايگاه‌ عمده‌اي‌ در مباحث‌ آب‌ برخوردار مي‌گردد علاوه‌ از آنكه‌ اصول‌ كلي‌ آلودگي‌ آبها در فصول‌ قبل‌ به‌ تفصيل‌ مورد تجزيه‌ و تحليل‌ قرار گرفت‌ آنچه‌ در حال‌ حاضر مورد بحث‌ قرار مي‌گيرد سازمانها و دستگاههايي‌ است‌ كه‌ به‌ حفاظت‌ از سلامت‌ آبها رسيدگي‌ مي‌كنند. جدي‌ترين‌ بحث‌ سلامت‌ آب‌ در معقوله‌ آبهاي‌ آشاميدني‌ مطرح‌ است‌ چرا كه‌ سلامت‌ جان‌ انسانها و حيوانات‌ ارتباط مستقيمي‌ با آن‌ دارد كه‌ به‌ هيچ‌ وجه‌ انكار پذير نيست‌و لذا با توجه‌ به‌ اهميت‌ و ارزش‌ انسانها، دولتها از مدتها قبل‌ يكي‌، از طريق ‌حفاظت‌ از آبهاي‌ آشاميدني‌ را تشكيل‌ سازمانهايي‌ مي‌دانسته‌اند كه‌ به‌ نوعي‌ كيفيت‌ و كميت‌ آب‌ آشاميدني‌ را مورد نظارت‌ و دخالت‌ خود قرار مي‌دهند.

از طرف‌ ديگر وضعيت‌ كلي‌ آبها از نظر عدم‌ آلودگي‌ نيازمند نظارتي‌ اختصاصي‌ وجدي‌ است‌ كه‌ طبيعتا با استقرار تشكيلات‌ مستقل‌ و قوي‌ قابل‌ تحقق‌ است‌، در اين ‌راستا مبحث‌ حاضر در دو بخش‌ به‌ بررسي‌ پيشينه‌ تاريخي‌ سازمانهاي‌ آب‌ و فاضلاب‌ و محيط زيست‌ مي‌پردازد.

الف‌ : پيشينه‌ تاريخي‌ تشكيلات‌ و وظايف‌ سازمانهاي‌ آب‌ و فاضلاب‌
ب‌ : پيشينه‌ تاريخي‌ و وظايف‌ سازمان‌ حفاظت‌ محيط زيست‌

الف‌ : پيشينه‌ تاريخي‌ تشكيلات‌ و وظايف‌ سازمانهاي‌ آب‌ و فاضلاب‌

با توجه‌ به‌ اينكه‌ نظام‌ شهرنشيني‌ طبيعي‌ فراتر از زندگي‌ عشايري‌ و روستايي‌ دارد به‌ اقتضاء وجود جوامع‌ شهري‌ مدرن‌ مباحث‌ حفاظت‌ از آبها درمعقوله‌ آشاميدن‌ تغيير مي‌كند. در ايران‌ نيز تا سال‌ 1328 كه‌ در قانون‌ بودجه‌كل‌ كشور اعتباري‌ براي‌ انجام‌ لوله‌كش‌ شهر تهران‌ پيش‌بيني‌ شد جامعه‌ شهري‌ تهران‌ و ديگر مناطق‌ از وجود قنوات‌ و چاههاي‌ محل بهره‌مند بوده‌ و طبيعي‌است‌ كه‌ كنترل‌ سلامت‌ اين‌ آبها به‌ هيچ‌ وجه‌ ميسر نبوده‌ و ضريب‌ اطمينان ‌حفاظت‌ از آنها تا ميزان‌ زيادي‌ غير قابل‌ اعتماد جلوه‌ مي‌نمود.

دکتر غلامرضا مدنیان
E-mail:aamadanyan@yahoo.com

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تكنولوژي نسبتاً جديدي كه براي مهار آبهاي سطحي به كار گرفته شده است تكنولوژي ساخت سدهاي لاستيكي مي باشد . قبل از اين نوع سدها براي مهار و هدايت آب به سوي زمينهاي وسيع و آبروها ، از دريچه هاي فولادي و تخته هاي چوبي استفاده مي شد كه در جلوي دريچه ها قرار مي گرفت تا آب با فشار بيشتري جريان داشته باشد . در اين كار نيز به نيروي انساني نياز بود و اگر در باز كردن اين دريچه ها تأخيري روي مي داد سيل ايجاد مي شد و دريچه را با خود مي برد .
ايدة استفاده از سدهاي لاستيكي اولين بار در سال 1950 توسط «ايمبرسون» مطرح شد . در سال 1965 اولين سد لاستيكي بادي در ژاپن براي ذخيره سازي آب به بهره برداري رسيد .
هم اكنون در حدود 100 سد لاستيكي در آمريكاي شمالي ، بيش از 1000 سد لاستيكي در ژاپن و خاور دور ، و در مجموع 2600 سد در نقاط مختلف جهان به طور موفقيت آميز در دست بهره برداري ميباشند.

كاربرد ها و مزاياي سدهاي لاستيكي
كنترل سيلابها و تنظيم جريان رودخانه :
اين كار نوسط دستگاههاي الكترونيكي در اتاق كنترل و به طور خودكار انجام مي گيرد . پايي آمدن رقوم سطح آب از يك سطح مشخص به معناي پايان سيلاب است ، كه در اين صورت دستگاه الكترونيكي كنترل ، دستور افراشتن سد را اعلام مي دارد كه با اين اعلام كمپرسور هوا به كار افتاده و سد را باد ميكند .
كنترل رسوب رودخانه :
از آن جا كه سكوي بتني محل استقرار سد لاستيكي ، در كف رودخانه و هم تراز با بستر آن كار گذاشته مي شود ، در هنگام خواباندن سد ، شرايط رودخانه مانند شرايط قبل از احداث سد لاستيكي است . اين ويژگي باعث مي شود كه پشت سدهاي لاستيكي را رسوب پر نكند ، زيرا در هنگام وقوع سيل كه بيشترين بار رسوب گذاري رودخانه است ، سد به صورت اتوماتيك به حالت خوابيده در مي آيد و رودخانه شرايط طبيعي پيدا مي كند .
موارد استفاده از سدهاي لاستيكي :
1. كنترل سد و حفاظت ساحلي در برابر فرسايش .
2. نصب بر روي بندها و سدها به منظور افزايش ارتفاع آنها و كمك به توليد برق .
3. كاهش آلودگي آب .
4. افزايش ظرفيت ذخيرة سدها .
5. مسائل تفريحي از قبيل شنا ، قايق راني ، ...
6. جلوگيري از نفوذ آب شور دريا به هنگام مد به ساحل .
7. ...

مرجع تخصصی آب و فاضلاب