مرجع تخصصی آب و فاضلاب

سيستم مديريت زيست محيطي ISO 14000

توجه به محيط زيست (آب، هوا، خاك) از سه يا چهار دهه قبل به صورت جدي مدنظر قرار گرفت و از همان زمان تعدادي از مديران، متخصصان و كارشناسان صنايع، داوطلبانه به كنترل تاثيرات فرايندها و محصولات توليدي خود بر محيط زيست همت گماردند و به تدريج نيز سازمان هاي ملي و بين المللي با تعيين ضوابط ، مقررات و قوانين براي حفاظت از محيط زيست به كمك آنان آمدند و در واقع حفاظت از زيستگاه بشر اهميت ويژه اي يافت.
در سال1992 و در كنفرانس ريودوژانيرو، شوراي BCSD بر اين نكته تاكيد كرد كه سازمان هاي توليدي و خدماتي بايد فعاليت ها و عملكرد خود و تاثير آنها را بر محيط زيست مورد توجه قرار داده و تحت كنترل بگيرند.

در همين سال از سازمان بين المللي استاندارد (ISO) درخواست شد تا در راستاي تدوين استانداردهاي مديريت زيست محيطي فعاليت گسترده تري را انجام دهد. بر پايه اين درخواست ، سازمان بين المللي استاندارد يك گروه مشورتي با عنوان SAGE متشكل از نمايندگان بيست كشور جهان ، 11 سازمان بين المللي و بيش از 100 متخصص مديريت و محيط زيست تشكيل داد و به بررسي موارد زير پرداخت :
- تشويق سازمان ها در جهت ايجاد يك رويكرد عمومي در زمينه مديريت زيست محيطي
- تقويت قابليت سازمان ها جهت بهبود طرق اندازه گيري عملكرد زيست محيطي پيشگيري از آلودگي
- بهبود بخشيدن به مبادلات تجاري در سطح بين المللي و حذف موانع تجاري از طريق ايجاد استانداردهایي جهت ارزيابي عملكرد زيست محيطي سازمان ها
- پيش بيني مشكلاتي كه تدوين استانداردهاي بين المللي مديريت زيست محيطي مي تواند ايجاد نمايد.
نتايج اين بررسي ضرورت تدوين استانداردهاي بين المللي را نمايان ساخت. سازمان بين المللي استاندارد در سال1993، يك كميته فني تحت عنوان مديريت زيست محيطي (ISO/TC 207) تشكيل داد تا تدوين استانداردهاي مديريت زيست محيطي را آغاز كند و بر اين پايه در آكوست سال 1996 مجموعه اي مشتمل بر شش استاندارد از سري ايزو 14000، پس از بحث و بررسي هاي علمي گسترده انتشار يافت.
استاندارد ISO 14001 نيازهاي يك سيستم مديريت زيست محيطي را بيان مي كند ، تا بتواند هماهنگ با ساير استانداردهاي مديريتي مثل سري استانداردهاي ISO 9000 براي مديريت كيفيت و استانداردهاي ايمني و غيره در شركت به كار گرفته شود . در اين استاندارد چارچوب هايي به عنوان مبناي حركت شركت تعيين شده است و اين مسئوليت شركت ها و سازمان هاي به كار گيرنده است كه با توجه به نوع و شكل فعاليت هاي خود اين چارچوب ها را در مورد فعاليتشان بررسي كرده و زمينه هاي لازم را در برپايي سيستم مديريت زيست محيطي خود به كار گيرند .

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

بر اساس آيين‌نامه اجرايي شركت‌هاي آب و فاضلاب، اجراي شبكه فاضلاب داخل منازل بر عهده و با انتخاب مالك انجام مي‌شود.

مديرعامل شركت فاضلاب تهران گفت: بر اساس آيين‌نامه اجرايي شركت‌هاي آب و فاضلاب، اجراي شبكه فاضلاب داخل منازل بر عهده و با انتخاب مالك انجام مي‌شود.
اصغر رياضتي با اشاره به اجراي عمليات نصب انشعاب فاضلاب در مناطق مختلف تهران، افزود: شهروندان محترم بايد مدنظر داشته باشند كه اجباري براي واگذاري شبكه داخل به پيمانكاران و كارگران نصب انشعاب وجود ندارد و لوله‌گذاري داخلي منزل و نصب آن به شبكه اصلي با انتخاب مالك انجام مي‌شود.

وي افزود: با آغاز عمليات نصب در هر محدوده، مجوز لازم براي حفاري نيز از شهرداري منطقه براي مدت مشخص اخذ مي‌شود و شهروندان مي‌تواند در طول مدت اجرا با استفاده از همين مجوز، پيمانكار واجد شرايط و آشنا به موارد فني را به انتخاب خود براي ايجاد شبكه فاضلاب داخل منزل به كار بگمارند و الزامي براي نصب هم‌زمان سيفون به شبكه وجود ندارد.

مديرعامل شركت فاضلاب تهران تاكيد كرد: به طور معمول چند روز پيش از آغاز عمليات نصب انشعاب فاضلاب در محله‌هاي مختلف تهران، شركت فاضلاب تهران با نصب بنر و توزيع تراكت، در اين خصوص اطلاع‌رساني مي‌كند، بنابراين شهروندان مي‌توانند در فاصله اطلاع‌رساني تا آغاز عمليات، شبكه داخلي منزل را تا نقطه اتصال به شبكه آماده نصب كنند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

تعیین دبی آب
یکی از کارهائی که لازم می شود  کارشناسان در جریان بازدید و معاینه آب و اراضی در برخی از پرونده ها انجام دهند تعیین دبی آب منبع آبی در پرونده مربوطه است . در این مطلب سعی شده روشهای  ابتدائی و صحرائی تعیین دبی  به زبان ساده و کاربردی بیان گردد .
تعریف دبی :
 به مقدار آبي که در يک ثانيه از يک منبع آب (چاه، چشمه، قنات، رودخانه، کانال و غيره) جريان پيدا مي کند  دبي   یا آبده   مي گويند  و  واحد  آن   برای  منابع   آب کشاورزی معمولا  لیتر  در  ثانیه  است  .
روش هاي اندازه گيري دبي جريان آب :
الف) روش وزني : در اين روش مقدار يک منبع آب در زمان معین اندازه گيري مي شود. ظرف خالي با وزن معین ( p1 ) را در زير جريان آب قرار داده و مدت زمان پر شدن را ( برحسب ثانیه )  مشخص مي کنيم . ظرف پر  آب را وزن کرده  (p2 ) و   وزن ظرف خالی را از آن کم می کنیم  تا  وزن  آب  ریخته شده  درون  ظرف (p2-p1 )  بدست  آید  .  دبی  آب   برابر  است با  وزن  آب   تقسیم  بر   زمان 
(   Q = p2-p1 : t ) چون وزن مخصوص آب ۱ است هر کیلوگرم  وزن آب یک لیتر است و  دبی بر حسب لیتر در ثانیه بدست می آید  .  مثال : اگر وزن ظرف خالی ۵ کیلوگرم و  وزن ظرف ۶۵ کیلوگرم و در مدت ۱۰ ثانیه پر شده باشد دبی آب
( Q= 65 - 5  : 10  = 6 ) شش لیتر درثانیه خواهد بود .
 ب) روش حجمي :
در اين روش مدت زمانی که طول میکشد تا  یک ظرف با حجم معین ( مثلا یک بشکه ۲۲۰ لیتری )از آب  پر شود بر حسب ثانیه  ( t  ) مشخص میکنیم  .  حجم آب ( V )  بر حسب لیتر است . دبی آب از تقسیم حجم بر زمان  ( Q= V : t ) بدست می آید . مثال  :  اگر یک بشکه ۲۲۰ لیتری در مدت ۲۲ ثانیه پر شود  دبی آب
 (  Q= ۲۲۰  :  ۲۲  =   ۱۰     )  ده لیتر  در  ثانیه خواهد بود .
ج ) روش جسم شناور :
دبی  آب (Q ) از حاصلضرب سرعت آب ( V ) در سطح مقطع ( S ) به دست می آید
( Q = V × S )و  لذا بايد سرعت متوسط آب در کانال و سطح مقطع جريان آب در کانال را تعيين کرد .
تعیین سرعت:براي تعيين سرعت آب دو نقطه را در مسير آب به طول  معین  که  مستقيم و عاري از علف و موانع باشد انتخاب مي کنيم و جسمي را که حتي المقدور اثر باد در آن کمتر باشد  ( مثلا یک تکه چوب ) در ابتداي مسير انتخاب شده  انداخته و  زماني را که جسم شناور به انتهاي مسير  برسد را  اندازه مي گيريم.   سرعت  سطحی آب  برابر  است  با مسافت  طی  شده   تقسیم  بر   زمان   بر   حسب   ثانیه   یعنی    (  V = l / t  )

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

برخی واحدهای پذیرایی واقع در حاشیه رودخانه جاجرود که در شهرستان تهران و در حوزه آبریز سد ماملو قرار دارند فاقد سیستم تصفیه فاضلاب بوده و آلودگیهای ناشی از آنان وارد منابع آب شرب تهران می شوند.
رئیس اداره محیط زیست شهرستان تهران گفت: برخی واحدهای پذیرایی واقع در حاشیه رودخانه جاجرود که در شهرستان تهران و در حوزه آبریز سد ماملو قرار دارند فاقد سیستم تصفیه فاضلاب بوده و آلودگیهای ناشی از آنان وارد منابع آب شرب تهران می شوند.

شینا انصاری در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: اداره کل محیط زیست شهر تهران به منظور جلوگیری از آلودگی آب و خاک، منابع آلاینده حاشیه رودخانه ها را پیگیری کرده و از هدایت فاضلابهای خام و تصفیه نشده به آنها جلوگیری می کند.

وی تصریح کرد: در حاشیه رودخانه کن و منطقه امامزاده داوود(ع) به طور مجموع 45 رستوران تحت پایش محیط زیست قرار دارند که با پیگیری به عمل آمده 8 واحد به سیستم رفع آلودگی مجهز و 8 واحد نیز در حال احداث این سیستم هستند.

رئیس اداره محیط زیست شهرستان تهران گفت : پرونده 3 واحد از رستورانها در مراجع قضایی مفتوح و تحت بررسی است، همچنین 11 رستوران به تازگی شناسایی شده اند که نیازمند پیگیری جهت رفع آلودگی هستند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

چکیده

به منظور مطالعه اثر کل مواد جامد محلول (TDS) آب مناطق مختلف استان اصفهان بر عملکرد جوجه های گوشتی، پس از بررسی بر روی منابع آبی موجود استان و دسته بندی اطلاعات حاصل از تکرار آزمایشهای    فیزیکی- شیمایی و میکروبیولوژیک ، ۶ تیمار در سطوح متفاوت TDS ( کمتر از ۱۰۰۰،۱۰۰۰تا ۲۰۰۰، ۲۰۰۰تا۳۰۰۰ ، ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ ، ۴۰۰۰ تا  ۵۰۰۰  و بیشتر از ۵۰۰۰ قسمت در میلیون ) انتخاب گردید . آزمایشهای اصلی در یک طرح کاملاً تصادفی با استفاده از تعداد ۲۸۸ جوجه در فاصله ۷ تا ۵۶ روزگی ، با یکنواخت کردن عوامل محیطی و ژنتیکی و با استفاده از تیمارهای انتخابی در یک سالن دارای شرایط یکسان ، در ۳ تکرار انجام شد .

نتایج نشان داد که TDS آب بیشترین اثر را بر روی میزان درصد تلفات جوجه ها در یک دوره دارد ، به نحوی که در بالاترین سطح TDS باعث ۲/۵۶ درصد تلفات گردید . این اثر در سنین ۲۱-۷ روزگی بیشتر نمودار بود . در کل دوره میزان مصرف آب همبستگی مثبت و معنی دار (۷۴/۰ += r ) با TDS آب نشان داد    (۰۵/۰>P  ) . همبستگی TDS آب با رطوبت بستر نیز معنی دار (۰۵/۰ > P ) و مثبت بود (۶۵/۰ +=r  ) . اختلاف وزن نهایی فقط بین گروه شاهد و TDS بالاتر از ۵۰۰۰ قسمت در میلیون معنی دار بود (۰۵/۰ > P ) . مصرف غذا متأثر از سطح مختلف TDS بود و نتایج مشابهی را نسبت به وزن بدن نشان داد . اثر میزان TDS بالای آب بر روی کاهش چربی محوطه بطنی جوجه های ماده و وزن خاکستر استخوان ران جوجه های نر معنی دار بود  (۰۵/۰ >P ) . نتیجه این که در توسعه مرغداریهای صنعتی کیفیت آب مصرفی باید به عنوان یک عامل مهم مورد توجه قرار گیرد . بنابراین توصیه می شود آب دارای کیفیت خوب ( حداقل TDS کمتر از ppm ۳۰۰۰ ) استفاده شود و در غیر این صورت از دستگاههای مناسب برای بهسازی ترکیب فیزیکی و شیمیایی آب مصرفی استفاده گردد.

واژه های کلیدی – سختی آب ، جوجه گوشتی ، کل مواد جامد محلول ، تلفات

مقدمه

کیفیت آبهای روان و زیر زمینی بسته به میزان و ترکیب مواد معدنی در خاک و بافتهای زمین شناسی در مناطق مختلف متفاوت است . میزان شوری PH سختی ، غلظت مواد معدنی و مواد آلی محلول از جمله عوامل مؤثر بر کیفیت آب هستند . کیفیت آب مصرفی می تواند رشد و عملکرد طیور را تحت تأثیر خود قرار دهد . برای مثال ، وجود بیش از حد بعضی املاح معدنی و یا باکتری ها در آب بر عملکرد و سلامت طیور تأثیر منفی دارد (۸) . تعادل اسید – باز بدن که به وسیله کاتیون ها و آنیون ها کنترل می شود ، یکی از عوامل بسیار مهم در سلامت و عملکرد مطلوب حیوانات از جمله طیور محسوب می شود . تغییر در تعادل کاتیون ها و آنیون ها به هر دلیل که باشد موجب کاهش رشد و بدتر شدن ضریب تبدیل غذا در جوجه های گوشتی می شود ، زیرا در حالتی که اسیدوز یا آلکالوز ناشی از عدم تعادل یون های منفی و مثبت حادث شود ، بسیاری از مسیرهای متابولیک به خوبی فعالیت نکرده ، بیشتر درتنظیم محیط داخلی بدن درگیر می شوند و کمتر به فرآیندهای تولیدی می پردازند (۱۶) . هنگامی که هر کدام از املاح گوگرد ، کلر ، سدیم ، پتاسیم ، کلسیم و منیزیم بیشتر از حد مصرف شوند ، رشد و عملکرد کاهش می یابد ( ۱۸و۱۹) . کاهش رشد و نامطلوب بودن ضریب تبدیل غذا به دلیل مصرف بیش از حد برخی از املاح معدنی گزارش شده است (۱۴).

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

قدمت استفاده از فرایند الکترودیالیز نزدیک به ربع قرن می‌رسد. این فرایند در کنار اسمز معکوس به عنوان فرایندهای غشایی تصفیة آب بصورت صنعتی استفاده می‌شود. درفرایندهای غشایی نیرویی محرکه حرکت یونهای در اثر اختلاف فشار، اختلاف غلظت یا اختلاف پتانسیل می‌باشد. نحوة جداسازی در فرایند غشایی یا بر اساس سایز ذرات یا اثر پدیدة نفوذ - دفع یا دراثر اولویت‌بندی عبور ذرات بوسیله غشاءها می‌باشد.
الف- جداسازی در فرایند غشایی بر اساس سایز ذرات: غشای (ممبران) دارای حفره‌ها و سوراخ‌هایی است که برخی از اجزای می‌توانند از آن عبور کرده و برخی دیگر نمی‌توانند عبور کنند در اصل می‌توان گفت ممبران مانند یک غربال یا الک عمل می‌نماید.
ب- پدیدة نفوذ - دفع: در این حالت غشاء دارای حفره و سوراخ نبوده بلکه ذرات در غشا حل شده بوسیلة پدیده نفوذ (diffusion ) به آن طرف غشا راه پیدا می‌کنند و سپس در آن طرف غشا بوسیله پدیدة دفع (desorption ) وارد فاز دیگر می‌شود.
ج- اولویت‌بندی عبور ذرات بوسیله غشاء: در این حالت بسته به ابعاد حفره‌ها و سوراخ‌های غشاء و ابعاد و نوع ملکول‌ها و ناخالصی‌ها غشاء برای برخی از ذرات ایجاد مقاومت کرده و عبور آنها را با مشکل مواجه می‌کند.
فرایندهای غشایی بر اساس اندازه جداسازی ذرات از 02/.- 10 میکرومتر (100000- 200 انگستروم) تا 0001/.-001/. میکرومتر (10-1 انگستروم) به چهار نوع تقسیم می‌کنند:
1- میکرو فیلتراسیون 2- اولترا فیلتراسیون 3- نانو فیلتراسیون 4- اسمز معکوس
اسمز معکوس (REVERCE OSMOSIS ): اسمز معکوس فرایندی فیزیکی است که می‌توان از محلولی (حلال + ناخالصی) به کمک یک غشاء نیمه‌تراوا حلال تقریباً خالصی تهیه کرد. اسمز معکوس می‌تواند 99% مواد معدنی حل شده را از آب حذف کند. اگر یک غشاء نیمه‌تراوا بین دو محلول با غلظت‌های متفاوت قرارگیرد، مقداری از حلال از یک طرف غشا به طرف دیگر منتقل می‌شود، جهت حرکت به گونه‌ای است که محلول غلیظ‌تر را رقیق نماید که این پدیده را اسمز گویند. این عمل باعث می‌شود سطح محلول در آب غلیظ‌تر بالا رود، اختلاف سطح ایجادشده در حالت تعادل بین دو محلول، از نظر غلظت نمک، را فشار اسمزی گویند. حال اگر فشاری بیش از فشار اسمزی به محلول غلیظ وارد کنیم، جهت حرکت آب برعکس شده آب از غشاء نیمه‌تراوا عبور کرده وارد محیط رقیق‌تر می‌شود؛ در حالی که ناخالصی‌ها نمی‌توانند از غشاء عبور کنند.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

عنصر نيتروژن 0.03 درصد از پوسته زمين را تشكيل مي‌دهد و گاز نيتروژن (NO2) بيش از 78 درصد از هواي تنفسي ما را تشكيل مي‌دهد. اين گاز يا از مايع‌سازي هوا يا از گرم‌كردن تري نيترات سديم (NaN3) به دست مي‌آيد. نيتروژن به اشكال مختلف در طبيعت وجود دارد. مهمترين تركيباتي كه در ساختار ملكولي آن به كار رفته، شامل انواع اسيدهاي آمينه، اوره (NH2)2CO، آمونياك (NH3)، مونوكسيد نيتروژن (NO)، نيتريت (NO2-)، نيترات (NO3-)، اكسيد نيتروس (N2O)، پنتااكسيد نيتروژن (N2O5) و تري كلريد نيتروژن (NCl3). فرم آلي نيتروژن از تجزيه بافت گياهان و حيوانات به وجود مي‌آيد. نيتروژن بخش اساسي ساختمان اسيدهاي آمينه را تشكيل مي‌دهد كه باعث شكل‌گيري بافت پروتئيني جانداران مي‌شود.

در اثر تجزيه پروتئين‌ها (نيتروژن آلي)، يون آمونيوم (NH4+) حاصل شده كه اين تركيب طي فرآيند بيولوژيكي نيتريفيكاسيون (nitrification) كه يك فرآيند دومرحله‌اي مي‌باشد، ابتدا توسط باكتريهاي نيتروزومانس به نيتريت (NO2-) و سپس توسط نيتروباكترها نيتريت به نيترات (NO3-) اكسيد مي‌شود. البته مقداري نيتروژن نيز از طريق تثبيت نيتروژن هوا توسط باكتريها و تخليه الكتريكي ابرها به صورت اكسيد دي نيتروژن (NO2) و اكسيد نيتروژن (NO) به خاك اضافه مي‌شود.

عوامل تهديدكننده منابع آب‌هاي زيرزميني

نشت فاضلاب‌هاي صنعتي و شهري، چاه‌هاي جاذب فاضلاب‌هاي خانگي، تخليه غيربهداشتي فاضلاب در سطح زمين، دفع غيربهداشتي كودهاي حيواني، استفاده بي‌رويه از كودهاي نيتروژني در مزارع و باغات كشاورزي و محلهاي تجمع و نگهداري زباله‌ها و گورستانها از مهمترين عوامل تهديدكننده آب‌هاي زيرزميني مي‌باشد.
آلودگي آب‌هاي زيرزميني يا از طريق منابع نقطه‌اي مثل چاه‌هاي جذبي فاضلاب يا از طريق منابع غيرنقطه‌اي مانند مصرف كودهاي نيتروژني در مزارع كشاورزي صورت مي‌پذيرد. بعلت محلول بودن نيترات اين تركيب به راحتي بوسيله آب از لايه‌هاي مختلف خاك عبور كرده و به سفره‌هاي آب‌هاي زيرزميني راه مي‌يابد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

علل ايجاد سختي در آب:

وجود کاتیون های فلزات دوظرفیتی مانند کلسیم، منیزیم ،استرانسیم ، آهن و منگنز باعث ایجاد سختی درآب می شوند هرچند بعلت ناچیز بودن غلظت کاتیون های استرانسیم ، آهن و منگنز در آب علت اصلی سختی در آب مربوط به کلسیم و منیزیم می باشد.
واحد بیان سختی:
در کشور ما سختی آب را بر حسب میلیگرم در لیتر کربنات کلسیم(mg/lit Caco3 ) بیان می كنند و یک درجه سختی معادل یک میلیگرم در لیتر کربنات کلسیم می باشد.هر چند واحد بیان سختی در کشور های مختلف متفاوت می باشد ، مثلا واحد سختی در فرانسه معادل با ده میلیگرم در لیتر کربنات کلسیم می باشد. و یک درجه سختی در کشور آلمان معادل با سختی ده میلیگرم در لیتر اکسید کلسیم (Cao)می باشد .

طبقه بندی آبها از نظر میزان سختی:
معمولا بسته به میزان سختی ،آب ها را به چهار گروه تقسیم می کنند:
1- آبهاي سبك (soft water): ميزان سختي بين 0- 75 ميليگرم در ليتر بر حسب كربنات كلسيم
2- آبهاي نيمه‌سخت (moderately hard water): ميزان سختي بين 75- 150 ميليگرم در ليتر بر حسب كربنات كلسيم
3- آبهاي سخت (hard water): ميزان سختي بين 150- 300 ميليگرم در ليتر بر حسب كربنات كلسيم
4- آبهاي بسيار سخت (very hard water): ميزان سختي بيش از 300 ميليگرم در ليتر بر حسب كربنات كلسيم

مرجع تخصصی آب و فاضلاب